ایودی چیست؟
یکی از ابزارهای پرکاربرد و مناسب برای جلوگیری از بارداری، ایودی می‌باشد. در این مطلب قصد داریم به طور مفصل، کامل و مفید به اینکه ایودی چیست و به سوالات مهم و پرتکرار بپردازیم.
ایودی چیست؟
ایودی (IUD) یا همان Intrauterine Device، وسیله‌ای کوچک و مؤثر برای پیشگیری از بارداری است که استفاده از آن توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) تأیید شده است. این روش محبوب، امروزه توسط میلیون‌ها زن در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایودی با توجه به نوع آن، می‌تواند بین ۲ تا ۱۰ سال از بارداری جلوگیری کند. از آنجا که عملکرد آن بدون نیاز به جراحی یا مصرف روزانه دارو است، به عنوان یکی از روش‌های طولانی‌مدت و در عین حال برگشت‌پذیر شناخته می‌شود. یعنی هر زمان که بخواهید باردار شوید، کافی‌ست به پزشک مراجعه کرده و دستگاه را خارج کنید. نکته‌ای که نباید فراموش شود این است که ایودی از انتقال بیماری‌های مقاربتی محافظت نمی‌کند. بنابراین در صورت داشتن شریک جنسی جدید یا پرخطر، توصیه می‌شود از کاندوم نیز استفاده شود تا علاوه بر پیشگیری از بارداری، احتمال ابتلا به عفونت‌های مقاربتی هم کاهش یابد.
چگونه از بارداری جلوگیری می‌کند؟
برای درک بهتر اینکه ایودی چیست و چگونه عمل می‌کند، باید ابتدا با نحوه تأثیر آن در بدن آشنا شویم. ایودی پس از قرارگیری در حفره رحم، چندین سازوکار هم‌زمان را برای پیشگیری از بارداری فعال می‌کند. یکی از عملکردهای اصلی ایودی، ضخیم‌تر کردن مخاط دهانه رحم است. این تغییر، ورود اسپرم به رحم را دشوار می‌سازد و مانع رسیدن آن به تخمک می‌شود. علاوه بر این، در صورتی‌که لقاح بین تخمک و اسپرم اتفاق بیفتد، ایودی از لانه‌گزینی تخمک بارورشده در دیواره رحم جلوگیری می‌کند و در نتیجه بارداری شکل نمی‌گیرد. از زاویه‌ای دیگر، سیستم ایمنی بدن IUD را به عنوان یک عنصر خارجی شناسایی می‌کند. این واکنش ایمنی باعث ایجاد التهاب خفیف در دیواره رحم می‌شود؛ التهابی که محیط را برای حرکت اسپرم به سمت لوله فالوپ نامساعد می‌سازد. به این ترتیب، اسپرم به تخمک نمی‌رسد و فرآیند لقاح مختل می‌شود.
ساختار ایودی چیست و چگونه کنترل می‌شود؟
اگر بخواهیم بدانیم ساختار ایودی چیست، باید به طراحی ساده اما هوشمندانه آن اشاره کنیم. ایودی (IUD) به شکل حرف T انگلیسی ساخته می‌شود و از ماده‌ای سبک و انعطاف‌پذیر به نام پلی‌اتیلن تهیه شده است. این طراحی به پزشک کمک می‌کند تا دستگاه به‌راحتی در حفره رحم قرار گیرد و در جای خود ثابت بماند. در انتهای IUD، یک نخ نازک و بلند قرار دارد که از طریق دهانه رحم به داخل واژن امتداد می‌یابد. این نخ هم برای بررسی وضعیت دستگاه کاربرد دارد و هم در زمان نیاز، پزشک از طریق آن می‌تواند ایودی را خارج کند. نکته جالب این است که خود فرد نیز می‌تواند به‌طور دوره‌ای از وضعیت ایودی مطمئن شود. برای این کار، ابتدا باید دستان خود را کاملاً بشویید و ضدعفونی کنید. سپس با وارد کردن انگشت به داخل واژن، می‌توانید نخ دستگاه را لمس کنید. لمس این نخ به شما اطمینان می‌دهد که ایودی همچنان در موقعیت مناسب خود قرار دارد. در صورتی‌که نخ قابل لمس نباشد یا هرگونه احساس غیرعادی داشتید، بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
برای چه کسانی مناسب است؟
اگر این سؤال ذهن‌تان را درگیر کرده که ایودی چیست و چه کسانی می‌توانند از آن استفاده کنند، باید بدانید که این روش پیشگیری از بارداری برای طیف وسیعی از زنان مناسب است. به‌طور کلی، ایودی انتخابی مؤثر، ایمن و بلندمدت برای بسیاری از زنان در سنین باروری به شمار می‌رود. بر اساس آمارها، حدود ۲۳ درصد از زنان در سراسر دنیا از این روش برای جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند. البته ایودی بیشتر برای کسانی توصیه می‌شود که قبلاً تجربه بارداری یا زایمان داشته‌اند. چراکه در برخی افراد که هنوز باردار نشده‌اند، ممکن است خطر عفونت یا مشکلات مربوط به باروری آینده اندکی افزایش یابد.
چه کسانی نباید از ایودی استفاده کنند؟
در شرایط زیر، استفاده از IUD توصیه نمی‌شود و لازم است پیش از اقدام با پزشک مشورت جدی صورت گیرد:
- در صورتی که باردار هستید
- اگر به عفونت مقاربتی مبتلا هستید یا احتمال ابتلا وجود دارد
- در صورت ابتلا به سرطان دهانه رحم
- در صورتی که دچار خونریزی غیرطبیعی واژینال هستید
- اگر به مس حساسیت دارید یا مبتلا به بیماری ویلسون هستید، نباید از ایودی مسی استفاده کنید
- در صورت داشتن پریودهای بسیار سنگین، فقر آهن یا آندومتریوز، ایودی مسی مناسب شما نخواهد بود
- اگر دچار بیماری‌های کبدی یا سرطان سینه هستید، نباید از ایودی هورمونی استفاده کنید
- همچنین اگر در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه قرار دارید، ایودی هورمونی گزینه مناسبی نخواهد بود
ایودی یک ابزار قدرتمند برای جلوگیری از بارداری است، اما مانند هر روش دیگر، باید با شرایط جسمی و سلامت عمومی شما هماهنگ باشد. مشاوره با پزشک متخصص پیش از انتخاب آن، بسیار مهم است.
پیش از جای‌گذاری آن چه معایناتی لازم است؟
برای درک بهتر اینکه ایودی چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد، باید به مراحل آمادگی پیش از جای‌گذاری نیز توجه داشته باشیم. قبل از قرار دادن IUD در رحم، انجام چند بررسی ساده و مهم می‌تواند به جلوگیری از مشکلات احتمالی کمک کند. تست پاپ‌اسمیر و معاینه لگنی، از جمله آزمایش‌هایی هستند که معمولاً پیش از قرار دادن ایودی انجام می‌شوند. اگر فرد دچار عفونت‌های لگنی یا بیماری‌های مقاربتی باشد، ابتدا باید این موارد درمان شوند و سپس فرایند جای‌گذاری انجام گیرد.
تجربه جای‌گذاری ایودی چگونه است؟
پیش از قرار دادن دستگاه، بهتر است با پزشک در مورد مراحل، میزان درد احتمالی و نگرانی‌های خود صحبت کنید. برخی زنان هنگام جای‌گذاری احساس درد یا گرفتگی شکم، سوزش، فشار و حتی سرگیجه، حالت تهوع یا تعریق را تجربه می‌کنند. این واکنش‌ها طبیعی هستند و اغلب ظرف چند ساعت تا چند روز بهبود می‌یابند. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای کاهش درد یا استرس، داروی مسکن یا آرام‌بخش قبل از فرایند تجویز کند تا این تجربه راحت‌تر طی شود.
چگونه در رحم جای‌گذاری می‌شود؟
اگر می‌خواهید بدانید نحوه جای‌گذاری ایودی چیست، باید گفت که این فرایند توسط پزشک متخصص یا ماما در محیطی کاملاً بهداشتی انجام می‌گیرد و معمولاً تنها چند دقیقه زمان می‌برد. در هنگام قرار دادن ایودی، فرد باید به پشت روی تخت مخصوص معاینه زنان (ژنیکولوژی) دراز بکشد. پزشک پس از بررسی وضعیت رحم با ابزارهای ویژه، ابتدا رحم را با وسیله‌ای به نام هیسترومتر اندازه‌گیری می‌کند. این مرحله برای این است که دستگاه IUD دقیقاً در محل مناسب جای‌گذاری شود. سپس، بازوهای ایودی که حالت T شکل دارد به داخل جمع می‌شود و دستگاه وارد رحم می‌گردد. بعد از قرارگیری کامل، بازوها در رحم باز می‌شوند و ایودی در جای خود تثبیت می‌شود. برای کاهش درد یا احساس ناخوشایند، گاهی پزشک از بی‌حسی موضعی در ناحیه دهانه رحم استفاده می‌کند. میزان دردی که ممکن است تجربه کنید، به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- میزان تحمل درد فردی
- طول و ساختار دهانه رحم
- تجربه قبلی زایمان طبیعی
بسیاری از زنان این فرآیند را با درد خفیف یا متوسط پشت سر می‌گذارند و علائم ناراحتی اغلب در مدت کوتاهی برطرف می‌شود.
بعد از قرار دادن ایودی، چه مراقبت‌هایی لازم است؟
یکی از پرسش‌های رایج پس از آشنایی با این روش این است که بعد از جای‌گذاری ایودی چیست که باید رعایت کنیم؟ ایودی، بهتر است در روزهای دوم تا پنجم سیکل قاعدگی جای‌گذاری شود؛ چرا که در این زمان، دهانه رحم بازتر و قرارگیری دستگاه آسان‌تر است. بعد از اتمام پریود، معمولاً پزشک یا ماما یک معاینه اولیه انجام می‌دهد تا مطمئن شود همه‌چیز طبق روال پیش رفته است. همچنین، سونوگرافی رحم یکی دیگر از مراحل ضروری بعد از جای‌گذاری است تا موقعیت دقیق ایودی در حفره رحم بررسی شود.
معاینات دوره‌ای پس از نصب ایودی
برای اطمینان از عملکرد مناسب IUD، باید طبق زمان‌بندی زیر به پزشک مراجعه کنید:
- یک ماه پس از جای‌گذاری
- سه ماه بعد از آن
- و نهایتاً یک‌بار در سال
این پیگیری‌ها به شناسایی هرگونه جابجایی یا عارضه احتمالی کمک می‌کنند و خیالتان را از بابت سلامت و اثربخشی ایودی راحت‌تر می‌کنند.
آیا می‌توان ایودی منقضی‌شده را نگه داشت؟
برخی افراد به اشتباه تصور می‌کنند که نگه‌داشتن IUD پس از پایان تاریخ مصرف آن مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما در حقیقت، ایودی باید حتماً پس از پایان عمر مفیدش خارج شود. در صورت تمایل به ادامه استفاده، می‌توانید در همان جلسه تعویض، یک ایودی جدید جایگزین کنید.
انواع ایودی چیست و چگونه از بارداری جلوگیری می‌کند؟
دستگاه ایودی (IUD) یکی از روش‌های مؤثر و پرکاربرد پیشگیری از بارداری است که در دو نوع اصلی هورمونی و مسی موجود است. هر دو نوع این دستگاه‌ها ساختار مشابهی دارند و به شکل حرف T انگلیسی طراحی شده‌اند. در انتهای هر کدام از این دستگاه‌ها، یک نخ مخصوص وجود دارد که برای کنترل وضعیت دستگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به بررسی دقیق‌تری از هر نوع ایودی و روش پیشگیری از بارداری آن‌ها می‌پردازیم:
1. ایودی هورمونی
همان‌طور که از نام آن پیداست، ایودی هورمونی از طریق ترشح هورمون پروژسترون از بارداری جلوگیری می‌کند. این نوع ایودی گاهی به نام آی یو دی پروژسترونی نیز شناخته می‌شود. پروژسترون باعث ایجاد مخاط ضخیم در دهانه رحم می‌شود که مانع ورود اسپرم به داخل رحم می‌گردد یا این کار را برای آن سخت‌تر می‌کند. حتی اگر لقاح انجام شود و تخمک تشکیل گردد، این هورمون از لانه‌گزینی تخمک در دیواره رحم جلوگیری می‌کند. از دیگر تأثیرات پروژسترون، ایجاد محیط نامساعد در رحم برای اسپرم است که مانع از باروری تخمک می‌شود. علاوه بر این، پروژسترون تخمک‌گذاری را مختل می‌کند، به این معنی که دیگر تخمکی وجود ندارد که اسپرم بتواند آن را بارور کند.
ویژگی‌های مثبت ایودی هورمونی:
- کاهش خونریزیهای قاعدگی
- کمک به کاهش دردهای ناشی از آندومتریوز
- کاهش دوره‌های پریود طولانی‌مدت و دیسمنوره (درد قاعدگی)
انواع ایودی هورمونی
در نوع هورمونی، دستگاه‌های مختلفی وجود دارند که میزان و سرعت آزادسازی پروژسترون متفاوت است. به عنوان مثال:
- میرنا که پروژسترون بیشتری آزاد می‌کند و اثر آن حدود 6 تا 7 سال باقی می‌ماند.
- اسکایلا که پروژسترون کمتری آزاد می‌کند و مدت زمان اثر آن حدود 3 سال است.
2. ایودی مسی
ایودی مسی از بازوهای مسی تشکیل شده است که با آزادسازی مس در رحم، از لقاح و لانه‌گزینی تخمک جلوگیری می‌کند. این نوع ایودی باعث ایجاد پاسخ ایمنی در بدن می‌شود که در نتیجه پوشش داخلی رحم را ملتهب می‌کند. این التهاب مانع از نفوذ اسپرم و پیوستن آن به تخمک می‌شود. ایودی مسی برای افرادی که نمی‌خواهند از هورمون‌ها استفاده کنند، انتخابی مناسب است.
مزایای ایودی چیست؟
دستگاه ایودی (IUD) یکی از روش‌های بسیار مؤثر پیشگیری از بارداری است که تا 99 درصد از بارداری جلوگیری می‌کند و به همین دلیل به عنوان یکی از کارآمدترین روش‌ها شناخته می‌شود. علاوه بر این، ایودی مزایای دیگری نیز دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
1. عوارض کمتر نسبت به داروهای ضدبارداری
یکی از مزایای بزرگ ایودی این است که نسبت به بسیاری از داروهای ضدبارداری، عوارض کمتری دارد. به همین دلیل بسیاری از خانم‌ها این روش را به دیگر گزینه‌ها ترجیح می‌دهند.
2. امکان خارج کردن آسان در هر زمان
یکی از ویژگی‌های مثبت ایودی این است که می‌توانید در هر زمانی که بخواهید، آن را از رحم خارج کنید و بلافاصله باروری به وضعیت طبیعی بازمی‌گردد.
3. ماندگاری طولانی
انواع مختلف ایودی می‌توانند بین 5 تا 10 سال در رحم باقی بمانند و به پیشگیری از بارداری ادامه دهند، که این موضوع باعث کاهش نیاز به تعویض مکرر روش‌های پیشگیری می‌شود.
4. مقرون‌به‌صرفه
ایودی به دلیل ماندگاری بالای خود، یک روش مقرون‌به‌صرفه به شمار می‌آید. هزینه اولیه آن ممکن است بالاتر از برخی روش‌ها باشد، اما در طولانی‌مدت به دلیل مدت زمان استفاده از آن، اقتصادی‌تر است.
5. برگشت‌پذیری
این روش برگشت‌پذیر است، به این معنی که پس از خارج کردن ایودی، باروری به وضعیت طبیعی خود باز می‌گردد و آسیبی به قدرت باروری فرد وارد نمی‌شود.
6. عدم نیاز به تنظیم مداوم
ایودی به‌عنوان یک روش پیشگیری از بارداری، نیازی به تنظیم مجدد ندارد و به‌طور خودکار از بارداری جلوگیری می‌کند. شما فقط باید به پیگیری‌های دوره‌ای مراجعه کنید.
7. مناسب برای مادران شیرده
ایودی، به‌ویژه نوع پروژسترونی آن، گزینه مناسبی برای مادران شیرده است زیرا نه‌تنها از بارداری جلوگیری می‌کند بلکه به هیچ‌وجه بر شیردهی تأثیری نمی‌گذارد.
8. کاهش درد پریود و مشکلات مربوط به آندومتریوز
نوع هورمونی ایودی می‌تواند به کاهش دردهای پریودی، خونریزیهای شدید و دردهای ناشی از آندومتریوز کمک کند و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد.
عوارض ایودی چیست؟
دستگاه ایودی (IUD)، مانند سایر روش‌های پیشگیری از بارداری، ممکن است با برخی عوارض همراه باشد. اما باید توجه داشت که بسیاری از این عوارض به‌طور موقت و پس از چند ساعت تا چند روز از جای‌گذاری ایودی کاهش می‌یابند. یکی از شایع‌ترین عوارض اولیه ایودی، لکه‌بینی است که معمولاً پس از 3 تا 6 ماه متوقف می‌شود. در ادامه به بررسی عوارض احتمالی ایودی‌ها با توجه به نوع آن‌ها پرداخته‌ایم:
عوارض ایودی مسی
- درد شدید قاعدگی
- خونریزی بین دوره‌های پریود یا لکه‌بینی
- خونریزی شدید در دوران پریود
- کم‌خونی
- عفونت‌های لگنی
- درد زیر شکم و کمردرد
- تغییرات در ترشحات واژن
عوارض ایودی پروژسترونی
- افسردگی
- آکنه
- افزایش وزن
- خونریزیهای شدید در طول پریود
- سردرد
در چه صورت باید به پزشک مراجعه کرد؟
دستگاه ایودی (IUD) معمولاً عوارض جدی به همراه ندارد و بیشتر افراد پس از جای‌گذاری آن با مشکل خاصی مواجه نمی‌شوند. با این حال، در صورتی که هرکدام از علائم زیر را تجربه کردید، بهتر است که بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- تغییر در طول نخ: اگر نخ متصل به دستگاه ایودی کوتاه‌تر یا طولانی‌تر از حالت معمول حس شد.
- جابجایی یا خروج ایودی: اگر احساس کنید که ایودی جابه‌جا شده یا به طور کامل خارج شده است.
- درد شدید شکم یا زیر شکم: اگر دچار درد یا گرفتگی شدیدی در ناحیه شکم یا پایین شکم شدید.
- خونریزی شدید: در صورت مشاهده خونریزی واژینال زیاد یا غیرطبیعی.
- درد در حین رابطه جنسی: اگر هنگام رابطه جنسی دچار درد شدید.
- خونریزی پس از رابطه جنسی: در صورتی که بعد از رابطه جنسی خونریزی مشاهده کردید.
- تغییر در ترشحات واژن: اگر هرگونه تغییر در ترشحات واژن خود مشاهده کردید.
- تب، لرز یا مشکلات تنفسی: اگر دچار تب، لرز یا مشکلات تنفسی شدید.
- مشکوک به بارداری: اگر به هر دلیلی احساس کردید که ممکن است باردار باشید.
در این مواقع، مراجعه به پزشک برای اطمینان از وضعیت ایودی و پیشگیری از مشکلات احتمالی ضروری است.
سخن نهایی
آی یو دی (IUD) یکی از روش‌های متداول پیشگیری از بارداری است که در دو نوع پروژسترونی و مسی عرضه می‌شود. این دستگاه با ایجاد تغییرات در روند تخمک‌گذاری، جلوگیری از ورود اسپرم به رحم، جلوگیری از لقاح و همچنین ممانعت از لانه‌گزینی تخمک بارور شده در رحم، از بارداری جلوگیری می‌کند. از جمله عوارض رایج این روش می‌توان به درد شکمی و لگنی، افزایش خونریزی در دوران پریود و بین دوره‌ها، سردرد، افزایش وزن و در برخی موارد افسردگی اشاره کرد. با این حال، آی یو دی یک روش پیشگیری از بارداری بسیار موثر است که تا 99 درصد موفقیت‌آمیز عمل می‌کند. همچنین، این روش برای خانم‌ها در دوران شیردهی و کسانی که نمی‌توانند از روش‌های هورمونی استفاده کنند، گزینه مناسبی به شمار می‌رود.
