پانسمان های نوین و انواع آن

پانسمان نوین چیست؟

تاریخچه درمان زخم و استفاده از مواد موجود در طبیعت برای کاهش درد و ترمیم سریع تر زخم به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. یکی از قدیمی ترین نسخه ها و دستورات پزشکی کشف شده، یک لوح سفالی متعلق به حدود 2100 سال پیش از میلاد مسیح است. بر روی این لوح دستوراتی برای درمان و ترمیم زخم ذکر شده است. دستورات ذکر شده بر روی این قطعه سفالی حتی امروزه به عنوان 3 اصل پایه ای درمان زخم استفاده می‌شود. این موارد عبارتند از شستشو زخم، قرار داردن مرهم، ضماد یا پانسمان مناسب و البته ثابت کردن آن بر روی زخم به وسیله انجام بانداژ.

امروزه پیشرفت های بسیار زیادی در طراحی، توسعه و ساخت انواع پانسمان های مدرن صورت گرفته است. استفاده از این پانسمان ها باعث تسریع فرایند ترمیم زخم شده و از ایجاد عفونت جلوگیری می‌کند. به دلیل تنوع بسیار بالای پانسمان های مدرن از نظر شکل، اندازه، جنس، برند و دیگر ویژگی های فیزیکی، انتخاب پانسمان مناسب برای رسیدن به بهترین نتیجه ممکن در کوتاه ترین زمان، ضروری است.

انواع پانسمان های نوین:

1-فیلم شفاف (Transparent Film)

این دسته از پانسمان ها به صورت فیلم شفاف و از جنس پلی اورتان هستند در واقع یک لایه منفذدار و چسبنده با ضخامت متغیرند که به اکسیژن و رطوبت اجازه عبور و مرور می دهد.

موارد مصرف:

زخم فشاری درجه یک یا دو، به عنوان پانسمان اولیه بر روی محل دهنده پیوند پوستی، زخم با ضخامت نسبی، سوختگی خفیف و سطحی، پانسمان کاتتر های ورید های مرکزی، محیطی و شریانی، بر روی خراش های سطحی، پانسمان پیشگیری کننده در نواحی که در معرض فرسایش و اصطکاک فراوان هستند.

مزایا:

• مشاهده مستقیم زخم.

• غیر قابل نفوذ نسبت به باکتری و مایعات.

• شکل پذیر بودن، تسهیل کننده دبریدمان اتولیتیک ( به مقدار اندک).

• کاهش نیروی اصطکاک.

• تعویض هر 5 تا 7 روز یکبار به شرط عدم نشتی.

• در دسترس بودن اندازه های متنوع، غیر قابل نفوذ نسبت به آب.

معایب:

• غیر جاذب است بنابراین برای زخم های با ترشح مناسب نیست.

• ممکن است به بعضی از زخم ها و پوست های شکننده بچسبد و موجب آسیب شود.

• محبوس شدن مایع زیر آن ممکن است سبب لیچ افتادگی اطراف زخم شود.

2-هیدروکلوئید (Hydrocolloid)

در این دسته از پانسمان ها ذرات کلوئیدی آب دوست مثل ژلاتین، پکتین و کربوکسی متیل سلولز موجود بر روی فوم پلی اورتان، هنگام تماس با ترشحات زخم، ژل نرمی بر روی بستر زخم ایجاد می کند که بعضی از آن ها به عنوان یک محیط اسیدی و برخی به عنوان یک سد ضد ویروسی ضد باکتریایی عمل می کنند. هم چنین فوم پلی اورتان نیز خود نسبت به عوامل میکروبی و ترشحات نفوذ ناپذیر است.

موارد مصرف:

زخم های فشاری درجه یک تا چهار، زخم هایی با ضخامت از دست رفته نسبی تا کامل، زخم های ایجاد شده زیر بانداژهای کشی و فشاری، زخم های نکروزه، به عنوان پانسمان ثانویه یا در زیر نواحی که تحت آسپیراسیون مایع هستند.

مزایا:

• تسهیل دبریدمان اتولیتیک.

• عدم نیاز به چسب (خودپانسمان چسب دارد).

• غیر قابل نفوذ به باکتری و مایعات.

• قابل انعطاف با شکل بدن.

• جذب کننده مقدار کم تا متوسط ترشحات.

• تعویض پانسمان هر 3 تا 7 روز (بسته به مقدار ترشحات).

معایب:

• در زخم های عفونی منع مصرف دارد.

• بعضی از پانسمان ها مات هستند.

• برای زخم هایی با ترشحات زیاد، سینوس ها و یا بر روی پوست شکننده توصیه نمی شود.

• برداشتن برخی از آنها دشوار است.

• نشت مایعات از اطراف پانسمان و بلند شدن لبه ها در برخی از آنها مشکل آفرین است.

• برخی از آنها ذراتی بر روی زخم باقی می گذارند.

3-هیدروژل (Hydrogel)

پانسمان های هیدروژل، از پایه آب یا گلیسیرین تشکیل شده و حاوی 80 تا 99 درصد آب هستند است. ساختار پلیمری آنها با پیوند های عرضی منحصر به فرد، آب را به دام می اندازند و دمای بستر زخم را تا 5 درجه سانتی گراد کم می کنند. این محیطم مرطوب به اتولیز و برداشتن بافت های غیر زنده کمک می کند. هیدروژل توانایی جذب محدود دارد اما برخی از آنها با داشتن موادی مانند آلژینات، کلاژن یانشاسته، توانایی جذبشان را بالا برده و قادر به جذب مقدار ترشحات کم تا متوسط هستند. در شکل ها و اندازه های متعددی موجود هستند ( به صورت ژل، ورقه، نوار و گاز).

موارد مصرف:

• زخم های فشاری درجه 2 تا درجه 4.

• زخم هایی با ضخامت از دست رفته نسبی و کامل.

• زخم های دردناک، آسیب بافتی ناشی از تشعشع.

• سوختگی های خفیف.

• زخم های نکروز.

مزایا:

• به زخم نمی چسبد.

• باعث خنک شدن زخم می شود.

• بستر زخم را آب رسانی می کند.

• درد ناحیه زخم را کم می کند.

• قابل استفاده همراه با داروهای موضعی است.

• می تواند در زخم های عفونی، حفره یا تونل استفاده شود.

• بافت نکروز را شل و نرم کرده و به دبریدمان کمک می کند.

• در آب حل می شود.

• هر 24 تا 72 ساعت یک بار نیاز به تعویض دارد( بستگی به نوع ژل).

معایب:

• بعضی احتیاج به پانسمان ثانویه دارند

• برخی ممکن است سبب لیچ افتادگی پوست اطراف زخم شوند.

• برای زخم هایی با ترشح زیاد توصیه نمی شوند.

• در زخم های حفره ای با عمق نامشخص توصیه نمی شوند.

4-فوم (Foam)

بسیار جاذب هستند و از یک پایه پلی اورتان و یک لایه تماسی با زخم که معتدل کننده فشار و گرما است تشکیل شده اند. نسبت به گاز و بخار آب نفوذپذیر هستند و خاصیت آب دوستی آنها به قدرت جذب ترشحات در لایه های مختلف فوم کمک می کند. این نوع پانسمان غیر چسبنده هستند.

موارد مصرف:

• زخم فشاری درجه 2 تا 4.

• زخم های عفونی و غیر عفونی (به توصیه شرکت سازنده توجه شود).

• زخم هایی با ضخامت از دست رفته نسبی و کامل با ترشحات کم تا زیاد.

• زخم های جراحی.

• زیر بانداژها و جوراب های فشاری.

• در زخم های حفره ای و تونلی (با توصیه شرکت سازنده).

مزایا:

• غیر چسبنده.

• موقع برداشتن از سطح زخم سبب آسیب به آن نمی شود.

• جاذب مقدار کم تا زیاد ترشحات است.

• قابل شکل پذیری است به آسانی مصرف و به آسانی برداشته می شود.

معایب:

• برای زخم های بدون ترشح توصیه نمی شود.

• برای اسکار خشک توصیه نمی شود.

• بعضی از فوم ها در زخم های عفونی و در زخم های تونلی یا سینوسی منع مصرف دارند.

• ممکن است نیاز پانسمان ثانویه یا چسب داشته باشند.

• اگر به موقع تعویض نشوند سبب لیچ افتادگی اطراف زخم می شوند.

5-کلسیم آلژینات (Calcium Alginate)

پانسمان های آلژینات جاذب، غیرچسبنده و از جلبک های قهوه ای مشتق شده است. جنس آن فیبرهای غیرتابیده شده است. وقتی پانسمان های آلژیناتی در تماس با محلول های غنی از سدیم همانند ترشحات زخم قرار می گیرند، یون های کلسیم در تماس با یون های سدیمی، تحت تاثیر یکسری تغییرات، نوعی ژل سدیم آلژینات تولید می کنند. این ژل یک بستر مرطوب جهت زخم فراهم می کند و یک محیط ترمیمی–درمانی به وجود می آورد.

موارد مصرف:

• زخم های فشاری درجه 3 و 4.

• زخم هایی با ضخامت از دست رفته نسبی و زخم هایی با ترشحات متوسط تا زیاد.

• زخم های پس از عمل برای کنترل خونریزی، در زخم های سینوسی، تونلی یا حفره ای.

• زخم های عفونی، زخم ناحیه دهنده پیوند پوستی.

مزایا:

• قدرت جذب بالا.

• ایجاد یک محیط غیر بسته.

• موقع برداشتن از روی زخم سبب آسیب به آن نمی شود.

• قابل استفاده در زخم های عفونی.

• قابل استفاده در تونل ها و زخم های حفره ای.

• قابلیت کنترل خون ریزی در مواردی که خون ریزی اندک است.

• کاهش نیاز به تعویض پانسمان.

معایب:

• ممکن است نیاز به پانسمان ثانویه داشته باشد.

• ژل تولید شده ممکن است سبب ایجاد بوی بد در زمان تعویض پانسمان شود.

• اگر زخم مقدار کمی ترشح داشته باشد و یا پانسمان به طور مناسب تعویض نشود، ممکن است باعث خشکی بستر زخم شود.

6-پانسمان نقره (Silver Dressing)

در این نوع پانسمان یون نقره موجود می باشد که پس از قرار گرفتن بر روی زخم به آرامی یا بلافاصله آزاد می گردد. یون نقره، سد دفاعی مناسبی در برابر نفوذ باکتری ها است. پانسمان حاوی مواد ضد میکروبی از جمله پانسمان های نقره دار جایگزین آنتی بیوتیک های سیستمیک نیستند بلکه به عنوان یک درمان کمکی در زخم های عفونی قابل استفاده هستند.

موارد مصرف:

• زخم های عفونی

• زخم های کلونیزه شده

• تمام زخم ها به جز زخم درجه 1 فشاری، سوختگی درجه 3، زخم های بدون ترشح، زخم های ناشی از پانسمان های فشاری بر روی گرافت یا پیوند پوستی.

مزایا:

• رشد پاتوژن ها به ویژه گونه های مقاوم به آنتی بیوتیک را مهار می کند.

• از نظر اقتصادی به صرفه است.

معایب:

• نقره ممکن است برای بعضی افراد حساسیت زا باشد.

• نیاز به پانسمان ثانویه دارد.

• به هنگام انجام ام آر آی نیاز به برداشتن و تمیز کردن دارد.

• در ترکیب با داروهای موضعی توصیه نمی شود.

• ممکن است سبب رنگ گرفتن و تغییر رنگ بافت اطراف زخم شود

منبع: انواع پانسمان های نوین در درمان زخم فشاری-لیلا قربانی-1397