زخم بستر چیست؟ راه های جلوگیری از زخم بستر
زخم بستر، که به آن زخم فشاری نیز گفته میشود، آسیبهای پوستی است که به دلیل فشار طولانیمدت به نواحی خاصی از بدن ایجاد میشود. این زخمها معمولاً در افرادی که مدت زمان زیادی در یک وضعیت ثابت میمانند، مانند بیماران بستری در تخت یا افراد ناتوان حرکتی، به وجود میآید. زمانی که فرد قادر به تغییر وضعیت بدن خود نباشد، فشار به نواحی خاص پوست و بافتهای زیرین موجب آسیب میشود. در نتیجه، پوست شروع به تحلیل رفتن و شکاف خوردن کرده و این آسیبها به زخمهای عمیقتر تبدیل میشوند.
انواع زخم بستر چیست؟
زخم بستر بسته به شدت و عمق آسیب به چهار مرحله تقسیم میشود:
- مرحله 1: در این مرحله، زخم قابل مشاهده نیست، اما پوست ممکن است به لمس حساس شود. پوست معمولاً قرمز و گرم است و ممکن است کمی درد داشته باشد.
- مرحله 2: در این مرحله، زخم به سطح پوست نفوذ کرده و به صورت یک زخم باز دیده میشود. معمولاً دردناک است و ممکن است علائم التهاب و عفونت نیز مشاهده شود.
- مرحله 3: زخم به عمق بیشتری نفوذ کرده و به بافتهای زیرین پوست، مانند بافت چربی، میرسد. این زخم عمیقتر است و خطر عفونت افزایش مییابد.
- مرحله 4: این مرحله شدیدترین نوع زخم بستر است. زخم به لایههای عمیقتر پوست، عضلات و حتی استخوانها نفوذ کرده و میتواند خطرات جدیتری مانند عفونتهای عمیقتر ایجاد کند.
چه عواملی موجب ایجاد زخم بستر میشود؟
زخم بستر به دلیل فشار طولانیمدت به نواحی خاصی از بدن ایجاد میشود. عوامل مختلفی میتوانند باعث ایجاد این نوع زخمها شوند:
- فشار مداوم: فشار طولانیمدت در نقاطی که استخوانها نزدیک پوست قرار دارند، مثل پشت، زانو، یا پاشنه، میتواند باعث آسیب به پوست و بافتهای زیرین شود. این فشار معمولاً از تخت خواب، صندلیهای بستر یا ویلچر ناشی میشود.
- اصابت واکنشهای شیمیایی و التهابی: فشار مداوم جریان خون را کاهش میدهد، که باعث کمبود اکسیژن و مواد غذایی برای بافتها میشود و موجب التهاب و آسیب به پوست میگردد.
- اختلال در تغذیه و هیدراسیون: کمبود تغذیه مناسب و عدم مصرف کافی مایعات موجب ضعیفتر شدن پوست و افزایش حساسیت به زخم بستر میشود.
- بیماریهای مزمن: بیماریهایی مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی، سکته مغزی و سایر بیماریها میتوانند موجب کاهش جریان خون و افزایش خطر ایجاد زخم بستر شوند.
- سن و تحولات مرتبط با سن: پوست سالمندان حساستر و آسیبپذیرتر نسبت به زخم بستر است.
- بازدید ناکافی و مراقبتهای نامناسب: عدم تغییر وضعیت بدنی بیمار یا مراقبت ناکافی میتواند باعث ایجاد زخم بستر شود.
- فاکتورهای دیگر: عوامل محیطی مانند تراکم جمعیت در بیمارستانها، شرایط ژنتیکی و دودمان ناحیهای نیز در بروز این نوع زخمها نقش دارند.
مراقبتهای مناسب از پوست و تغییر وضعیت بدنی به طور منظم میتواند از بروز زخم بستر جلوگیری کند.
کدام دسته از افراد مستعد زخم بستر هستند؟
افرادی که به دلایل مختلف به مدت طولانی در تخت خواب یا صندلی بستری هستند، بیشتر در معرض خطر زخم بستر قرار دارند. این گروهها شامل موارد زیر هستند:
- افراد مسن: با کاهش کیفیت پوست و توانایی آن در جذب مواد غذایی و اکسیژن، افراد مسن حساستر به زخم بستر میشوند.
- افرادی که تحرک محدود دارند: افرادی که قادر به تغییر وضعیت بدن خود نیستند یا به دلایلی به تخت یا صندلی بستری محدود شدهاند، در معرض خطر بالای ایجاد زخم بستر هستند.
- افرادی که بیماریهای مزمن دارند: بیماریهایی مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی، سکته مغزی و سایر بیماریهای مزمن میتوانند باعث کاهش جریان خون و افزایش خطر زخم بستر شوند.
- افرادی که وزن بدن زیادی دارند یا زیر وزن هستند: افراد چاق به دلیل فشار بیشتر بر نواحی خاص بدن و افراد با وزن پایین به دلیل حساسیت بیشتر پوست، در معرض زخم بستر هستند.
- افرادی که نقص تغذیه دارند: کمبود مواد غذایی و ضعف در تغذیه باعث آسیب به پوست و افزایش خطر زخم بستر میشود.
- افرادی که مشکلات جهتیابی و تحرک دارند: بیمارانی که قادر به تغییر وضعیت بدن خود نیستند و از وسایل حرکتی مانند ویلچر استفاده نمیکنند، بیشتر در معرض زخم بستر هستند.
- بیمارانی که در بیمارستان بستری هستند: بیماران بستری به دلیل عدم تغییر وضعیت بدن به طور منظم و دریافت درمانهای دیگر که ممکن است خطر زخم بستر را افزایش دهند، بیشتر دچار این مشکل میشوند.
پیشگیری از زخم بستر از طریق مراقبتهای پوستی، تغییرات مکرر وضعیت بدنی و تغذیه مناسب میتواند از ایجاد این مشکل جلوگیری کند.
عوارض زخم بستر چیست؟
زخم بستر ممکن است در ابتدا فقط بهعنوان یک التهاب یا قرمزی سطحی ظاهر شود، اما در صورت عدم درمان صحیح میتواند به مشکلات جدیتر و خطرناکتری تبدیل شود. برخی از خطرات و عوارض زخم بستر عبارتند از:
- سیاه شدن زخم بستر: در مراحل پیشرفته، فشار مداوم بر پوست و بافتهای زیرین میتواند گردش خون را مختل کرده و باعث مرگ بافتها شود. این وضعیت به نکروز (مرگ بافتی) و سیاه شدن ناحیه آسیبدیده منجر میشود.
- عفونت زخم بستر: زمانی که باکتریها به زخم نفوذ میکنند، عفونت به وجود میآید. این عفونتها میتوانند به التهاب، قرمزی، درد و ترشحات چرکی منجر شوند. در صورت عدم مراقبت مناسب، زخم بستر میتواند به عفونتهای پوستی تبدیل شود.راههای جلوگیری از عفونت:
- مراقبت بهداشتی مناسب
- تعویض مرتب پانسمان
- استفاده از داروهای ضدعفونیکننده
- التهابهای مزمن: در صورتی که زخم بستر بهدرستی درمان نشود، التهابهای مزمن ایجاد میشود. این التهابها میتوانند باعث آسیب به بافتهای سالم اطراف زخم و تأخیر در روند بهبودی شوند. علاوه بر این، التهاب مزمن ممکن است باعث مشکلاتی مانند کاهش عملکرد عضلات، اختلالات حرکتی و افزایش خطر عفونت شود.
- کاهش کیفیت زندگی: زخم بستر میتواند بهطور قابل توجهی کیفیت زندگی افراد را کاهش دهد. این زخمها باعث درد و ناراحتی شدید میشوند و در صورت پیشرفت، به عفونتها و نکروز بافتی منجر میشوند که درمانهای پیچیده و طولانیمدت نیاز دارند.
- زخم بستر شدید:در مراحل پیشرفته، زخمهای بستر میتوانند به آسیبهای جدی در عضلات، استخوانها و اندامهای داخلی بدن منجر شوند. درمان این نوع زخمها نیازمند مراقبتهای ویژه و درمانهای فوری است، از جمله:
- استفاده از داروهای ضدعفونیکننده قوی
- مصرف آنتیبیوتیکها
- عمل جراحی برای برداشتن بافتهای مرده و جلوگیری از گسترش عفونت
درمان صحیح و بهموقع زخم بستر از بروز این خطرات و عوارض جدی جلوگیری میکند.
راههای درمان زخم بستر چیست؟
زخم بستر (یا زخم فشاری) یک آسیب پوستی است که به علت فشار مداوم بر روی ناحیهای از پوست و کاهش جریان خون به آن منطقه ایجاد میشود. درمان این نوع زخم نیاز به مراقبتهای دقیق و روشهای مختلف دارد تا بهبودی حاصل شود. به عنوان یک کارشناس زخم با تجربه، راههای درمان زخم بستر شامل موارد زیر هستند:
- کاهش فشار: اولین و مهمترین گام در درمان زخم بستر، کاهش یا از بین بردن فشار روی ناحیه آسیبدیده است. این کار میتواند شامل تغییر وضعیت بیمار به طور منظم، استفاده از بالشتکها یا تشکهای ضد فشار، و استفاده از ابزارهایی برای جلوگیری از فشار مستمر باشد.
- پاکسازی زخم: تمیز کردن و شستشوی زخم با استفاده از محلولهای مناسب (مانند سالین یا محلولهای ضدعفونیکننده ملایم) برای جلوگیری از عفونت و بهبود فرآیند ترمیم ضروری است.
- استفاده از پانسمانهای مناسب: استفاده از پانسمانهای مختلف مانند پانسمانهای هیدروکلوئیدی، هیدروژلی، یا پانسمانهای نقرهای برای کنترل عفونت و ایجاد محیط مرطوب مناسب برای بهبود زخم توصیه میشود.
- کنترل عفونت: در صورت وجود عفونت در زخم، ممکن است نیاز به استفاده از آنتیبیوتیکها یا پانسمانهای خاص ضد میکروبی باشد. درمان آنتیبیوتیکی ممکن است بر اساس نتیجه کشت زخم انجام شود.
- تغذیه مناسب: تغذیه مناسب و متعادل برای تسریع روند بهبودی زخم ضروری است. مصرف پروتئینها، ویتامینها (خصوصاً ویتامین C و A)، و مواد معدنی مانند روی میتواند به بهبود فرآیند ترمیم کمک کند.
- مدیریت درد: استفاده از مسکنها برای کاهش درد بیمار و بهبود کیفیت زندگی وی از اهمیت بالایی برخوردار است.
- مراقبتهای حمایتی: مراقبت از پوست اطراف زخم، مانند استفاده از کرمهای مرطوبکننده و جلوگیری از خشکی پوست، نیز از عوامل مهم در پیشگیری از پیشرفت زخم بستر است.
- درمان جراحی: در موارد پیشرفته که زخم به شدت عمیق شده یا با عفونتهای وسیع همراه است، ممکن است نیاز به درمان جراحی، از جمله برداشتن بافت نکروزه یا جراحی ترمیمی باشد.
- آموزش به مراقبین: آموزش به افرادی که از بیمار مراقبت میکنند، شامل روشهای تغییر وضعیت و شستشوی صحیح زخم، میتواند نقش مهمی در پیشگیری از بروز زخمهای جدید و تسریع درمان داشته باشد.
این درمانها باید به صورت فردی و بر اساس شرایط خاص بیمار انتخاب شوند تا بهترین نتیجه حاصل گردد.
راههای جلوگیری از زخم بستر
زخم بستر، که بهطور عمده به دلیل فشار مداوم روی پوست در نواحی خاص بدن بهوجود میآید، ممکن است برای کسانی که برای مدت طولانی در تخت یا صندلی ثابت میمانند، یک تهدید جدی باشد. جلوگیری از این نوع آسیبهای پوستی نیاز به اقدامات خاص دارد که در اینجا به بررسی آنها میپردازیم.
کاهش فشار و بهبود وضعیت بدن
اگر شما یا کسی از عزیزانتان مدت طولانی در یک وضعیت ثابت قرار دارد، یکی از مهمترین اقداماتی که باید انجام شود، کاهش فشار روی نقاط مختلف بدن است. تغییر وضعیت بدن بهطور مداوم، حتی در طول شب، کمک میکند تا فشار روی پوست کاهش یابد. برای مثال، افراد در صندلی چرخدار باید هر ۱۵ دقیقه وضعیت خود را تغییر دهند و کسانی که بیشتر وقت خود را در تخت میگذرانند، باید هر ۲ ساعت یک بار وضعیت بدن خود را تغییر دهند. این کار، علاوه بر کاهش فشار، به گردش خون بهتر کمک میکند.
استفاده از وسایل حمایتی و مراقبتی
برای کمک به کاهش فشار، استفاده از بالشهای محافظ و تشکهای ویژه که فشار را بهطور یکنواخت توزیع میکنند، میتواند بسیار مؤثر باشد. این ابزارها بهویژه در افرادی که در معرض خطر بالای زخم بستر قرار دارند، میتوانند نقش مهمی ایفا کنند.
نظارت بر وضعیت پوست
یکی دیگر از اقدامات پیشگیرانه حیاتی، بررسی منظم پوست است. پوست باید حداقل یک بار در روز از نظر تغییر رنگ یا آسیبهای احتمالی مانند قرمزی یا التهاب بررسی شود. مناطقی که بیشتر در معرض فشار و آسیب هستند، شامل پاشنه، زانوها، لگن، و ستون فقرات هستند. بررسی دقیق و استفاده از محصولات مرطوبکننده و مراقبتی برای حفظ رطوبت پوست، به پیشگیری از زخم بستر کمک خواهد کرد.
برنامه مراقبتی شخصی
یک برنامه مراقبتی کامل برای افرادی که در معرض خطر زخم بستر قرار دارند، میتواند شامل تغییر وضعیت منظم بدن، استفاده از وسایل حمایتی، و رعایت بهداشت فردی باشد. از دیگر اقدامات پیشگیرانه، تنظیم رژیم غذایی متعادل و استفاده از مکملهای غذایی است. بهویژه اگر فرد دچار سوءتغذیه باشد، مصرف پروتئین و مواد مغذی باید افزایش یابد.
نکات مهم در استفاده از ویلچر
افرادی که از ویلچر استفاده میکنند، باید از وسایل مناسب برای کاهش فشار مانند کوسنهای فومی یا ژلی استفاده کنند. علاوه بر این، تغییر وضعیت هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه و مراقبت از پوست بدن در نواحی مختلف، از ایجاد زخم بستر جلوگیری میکند. مهم است که برای نشستن و بلند شدن از ویلچر از تکنیکهای درست استفاده شود تا از آسیبهای پوستی جلوگیری شود.
پیشگیری از زخم بستر در زمان بستری شدن
در زمان بستری شدن، استفاده از تجهیزات مناسب مانند تشکها و بالشهای حمایتی که فشار را بهطور یکنواخت توزیع میکنند، ضروری است. همچنین، توجه به وضعیتهای خواب مناسب و استفاده از لوازم کمکی میتواند بهطور مؤثری به کاهش خطر ایجاد زخم بستر کمک کند.
در نهایت، از هرگونه فشار مستقیم و مداوم به پوست جلوگیری کنید. بهویژه در نواحی حساس مانند پاشنهها، آرنجها و شانهها، با دقت بیشتری به مراقبت و پیشگیری پرداخته شود. همچنین، از دیگران بخواهید تا هنگام جابهجایی شما از تخت یا صندلی، بهطور صحیح و با ملایمت این کار را انجام دهند.
پیشگیری از زخم بستر نیازمند یک رویکرد چندجانبه است که شامل تغییرات مداوم وضعیت بدن، استفاده از وسایل حمایتی، نظارت بر پوست و تغذیه مناسب میشود. با رعایت این نکات و برنامههای مراقبتی دقیق، میتوان از آسیبهای پوستی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشید.
