بیماری سیاتیک چیست؟
عصب سیاتیک، که از نخاع فوقانی شروع می‌شود و از ناحیه لگن و کپل عبور کرده و به ناحیه پایینی بدن وارد می‌شود، به عنوان بلندترین عصب در ساختار بدن انسان شناخته می‌شود. این عصب، یکی از اهمیت‌های بیشترین اعصاب محیطی را داراست، زیرا نقش اساسی در حرکت و حواس پاها دارد. هر گونه تحریک یا آسیب به این عصب می‌تواند به علت درد سیاتیک منجر شود.
درد سیاتیک نشانگر وجود مشکلات یا آسیب به عصب سیاتیک است، که ممکن است ناشی از مشکلات در ستون فقرات، مانند آسیب به استخوان‌های گردن و کمر، باشد. تخمین زده می‌شود که حدود ۴۰ درصد افراد در طول عمر خود با درد سیاتیک مواجه می‌شوند و افزایش سن می‌تواند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهد.
در کل، عصب سیاتیک به عنوان یک پیچیدگی بسیار حساس و حیاتی در سیستم عصبی مرکزی و پیرامونی بدن شناخته می‌شود، و هرگونه مشکل در این زمینه می‌تواند تأثیرات جدی بر حرکت و راحتی فرد داشته باشد.
علائم سیاتیک
اگر به دردی در ناحیه تحتانی کمر تا پاها دچار شده‌اید، ممکن است با یکی از نشانگرهای بارز بیماری سیاتیک روبه‌رو باشید. بیماری سیاتیک، ناشی از آسیب به عصب سیاتیک، علاوه بر درد شدید، ممکن است با علائم دیگر عصبی همراه باشد. این علائم عبارتند از:
1. تشدید درد با حرکت:
درد ممکن است با تحرک بیشتر افزایش یابد، به خصوص در صورتی که فشار به عصب افزایش یابد.
2. ضعف و بی‌حسی در ناحیه پاها:
احساس ضعف یا کاهش حس در ناحیه پاها معمولاً همراه با بیماری سیاتیک است. در حالتهای شدید، این ممکن است به اختلال کلی حرکت و حس پایاندازی شود.
3. سوزن‌سوزن شدن و احساس عجیب در پاها و انگشتان:
افراد ممکن است احساس کنند که پاها و انگشتانشان مثل سوزن‌سوزن شده یا عجیب و غریب به نظر آیند.
4. مشکلات در کنترل مثانه:
در موارد نادر، بیماران ممکن است با مشکلات در کنترل مثانه روبرو شوند، که این موضوع نشانه‌ای از سندرم دم اسبی (CES) است و نیاز به توجه فوری دارد.
به عنوان یکی از اختلالات شایع سیستم عصبی، بیماری سیاتیک نیازمند توجه پزشکی جدی است و درمان مبتنی بر علت ممکن است آسیب عصبی را تسکین دهد و به بهبود وضعیت کمک کند.
چه عواملی باعث درد سیاتیک نیز می‌شود؟
علائم سیاتیک ممکن است ناشی از مشکلاتی باشند که نخاع و اعصاب پشتی و کمری شما را تحت تأثیر قرار داده و به وجود آمده باشند. این علائم معمولاً به دنبال وارد شدن آسیب به نخاع یا عصب سیاتیک، مثلاً به علت افتادن از ارتفاع یا فشار تومورها بر روی عصب سیاتیک یا نخاع، ظاهر می‌شوند.
عوامل رایجی که می‌توانند باعث ایجاد علائم سیاتیک گردند، در زیر توضیح داده شده‌اند
فتق دیسک‌های بین‌مهره‌ای
استخوان‌های ستون مهره‌ها یا به عبارت دیگر، مهره‌های شما، توسط قطعاتی از جنس غضروف از یکدیگر جدا شده‌اند. این قطعات غضروفی با ماده‌ای ضخیم و صاف پر شده‌اند تا انعطاف‌پذیری و ضربه‌گیری مناسبی را در حین تحرک ارائه دهند. ظاهر فتق دیسک‌های بین‌مهره‌ای زمانی رخ می‌دهد که لایه اولیه تشکیل‌دهنده این قطعات دچار پارگی می‌شود.
از طریق پارگی غضروف بین‌مهره‌ای، ماده درون آن به بیرون نشت کرده و می‌تواند با فشار بر روی عصب سیاتیک، باعث ایجاد احساس درد و بی‌حسی گردد. تخمین زده شده است که ۱ تا ۵ درصد افراد ممکن است در طول عمر خود، با درد کمر ناشی از بروز فتق دیسک بین‌مهره‌ای روبه‌رو شوند.
این وضعیت می‌تواند به علائم سیاتیک منجر شده و تأثیرات مختلفی از جمله درد، تنش عضلاتی، و کاهش حساسیت را در ناحیه تحتانی بدن به همراه داشته باشد. برای تشخیص و درمان مناسب، مشاوره با پزشک تخصصی توصیه می‌شود.
تنگی مجرای نخاعی
تنگی مجرای نخاعی یک وضعیت است که به عنوان تنگی مجرای مهره‌های کمری نیز شناخته می‌شود. ویژگی اصلی این اختلال، تنگ شدن مجرای نخاعی در نواحی تحتانی است. این تنگی می‌تواند باعث وارد آمدن فشار به نخاع و ریشه‌های عصب سیاتیک شود.
هنگامی که مجرای نخاعی تنگ می‌شود، فضای کمتری برای نخاع و ریشه‌های عصبی باقی می‌ماند و این امر می‌تواند به فشار بیشتر بر آنها منجر شود. فشار بر روی نخاع و ریشه‌های عصبی سیاتیک می‌تواند علائم متنوعی ایجاد کند، از جمله درد، تنش عضلاتی، و کاهش حساسیت در نواحی تحتانی بدن.
تشخیص و مدیریت تنگی مجرای نخاعی نیاز به ارزیابی دقیق از سوی پزشک دارد. در صورت تایید این تنگی، راه‌های درمانی مانند فیزیوتراپی یا در موارد شدیدتر، جراحی ممکن است انجام شود. مشاوره با پزشک تخصصی در این زمینه توصیه می‌شود تا بهترین راهکارها برای هر فرد تعیین شود.
لغزش مهره‌ها
لغزش مهره‌های کمر به عنوان یکی از عوامل ایجاد سیاتیک، زمانی رخ می‌دهد که یک مهره از ستون فقرات، به جلو حرکت می‌کند و در نتیجه باعث فشار بر عصب سیاتیک می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد درد شدید در ناحیه کمر و سیاتیک گردد.
هنگامی که یک مهره لغزش پیدا می‌کند، فضای کمتری برای عصب سیاتیک باقی می‌ماند و فشار بر روی آن افزایش می‌یابد. این فشار می‌تواند علائمی همچون درد شدید، تنش عضلاتی، و کاهش حساسیت در ناحیه تحتانی بدن را ایجاد کند.
برای تشخیص و درمان لغزش مهره‌های کمر، مشاوره با پزشک تخصصی ضروری است. این متخصصان ممکن است از تصاویر تشخیصی مانند اسکن افقی و عمودی (MRI) استفاده کنند تا وضعیت مهره‌ها را ارزیابی کرده و راه‌های درمانی مناسب را تعیین کنند، که ممکن است شامل فیزیوتراپی، داروها یا در موارد نیاز، جراحی باشد.
سندرم عضله هرمی (پیریفورمیس)
سندرم عضله هرمی، یک اختلال نادر عصبی-عضلانی است که با انقباض غیراختیاری عضله هرمی، سبب ایجاد سیاتیک می‌شود. عضله هرمی یا پیریفورمیس، یک بافت عضلانی است که قسمت تحتانی ستون مهره‌ها را به استخوان‌های ناحیه ران متصل می‌کند.
انقباض غیرمعمول و بیش از حد عضله هرمی می‌تواند باعث فشار زیادی بر عصب سیاتیک شده و به دنبال آن، درد سیاتیک ایجاد کند. این وضعیت معمولاً به دلیل نشستن طولانی مدت، افتادن، یا حوادث رانندگی وخیم‌تر رخ می‌دهد.
برای تشخیص سندرم عضله هرمی و انجام درمان مناسب، مشاوره با پزشک متخصص توصیه می‌شود. درمان ممکن است شامل فیزیوتراپی، داروها، تغییرات در شیوه زندگی، و گاهی حتی جراحی باشد. افرادی که به علائم سیاتیک مرتبط با عضله هرمی مبتلا هستند، بهتر است تا زودتر به تخصصی متخصص مراجعه کنند تا درمان مناسب برای آنها تعیین شود.
عوامل مستعد کننده ایجاد سیاتیک
رفتارها و عوامل خاص می‌توانند احتمال ابتلا به بیماری سیاتیک را افزایش دهند. عوامل رایج مستعدکننده برای ایجاد این عارضه شامل موارد زیر می‌شوند:
1. افزایش سن:
با پیشرفت سن، احتمال تحلیل و آسیب دیدن قسمت‌های مختلف بدن نیز افزایش می‌یابد.
2. شغل و فعالیت‌های خاص:
افرادی که در حرفه‌های خاص مشغول به فعالیت‌هایی مثل بلند کردن اجسام سنگین، نشستن طولانی مدت یا حرکات چرخشی هستند، با فشار زیادی در ناحیه کمر و پشت خود روبرو می‌شوند که ممکن است باعث ایجاد سیاتیک شود.
3. بیماری دیابت:
ابتلا به بیماری دیابت می‌تواند خطر وارد آمدن آسیب به اعصاب را افزایش دهد و به علائم سیاتیک منجر شود.
4. مصرف دخانیات:
مصرف دخانیات ممکن است باعث آسیب به لایه بیرونی دیسک‌های بین‌مهره‌ای شود، که این موضوع نیز می‌تواند عاملی در ایجاد سیاتیک باشد.
برای کاهش خطر ابتلا به سیاتیک، حفظ سلامت عمومی، اجتناب از فعالیت‌های زیادی که فشار زیادی بر ناحیه کمری اعمال می‌کنند، و ایجاد سبک زندگی سالم از اهمیت بالایی برخوردارند. همچنین، مشاوره با پزشک برای ارزیابی و مدیریت فاکتورهای خاص در هر فرد توصیه می‌شود.
زمان مناسب برای ویزیت پزشک
در صورت تجربه علائم زیر، نیاز به رسیدگی فوری پزشکی حاصل کنید:
1. پس از حادثه یا صدمه:
اگر پس از یک حادثه یا صدمه، احساس درد شدید در ناحیه تحتانی کمر یا پاهای خود داشته باشید، نیازمند مراجعه فوری به پزشک برای ارزیابی و درمان هستید.
2. درد شدید یا بی‌حسی ناگهانی:
اگر به شکل ناگهانی در ناحیه تحتانی کمر یا پاهای خود دچار درد بسیار شدید یا بی‌حسی و ضعف عضلانی شوید، این ممکن است نشانه مشکلات جدی در ستون فقرات یا عصب‌های شما باشد و نیازمند ارزیابی فوری پزشکی است.
3. بی‌اختیاری در ادرار یا مدفوع:
اگر دچار بی‌اختیاری در ادرار یا مدفوع شوید، به خصوص اگر این علائم همراه با درد کمری باشند که ممکن است نشانه‌های سندرم دم اسبی باشند، نیاز به مراجعه فوری به پزشک و بخصوص به بخش اورژانس بیمارستان دارید.
هر یک از این علائم ممکن است به مشکلات جدی و فوری در سلامتی اشاره کنند، بنابراین تأخیر در مراجعه به پزشک ممکن است عواقب جدی داشته باشد.
سندرم دم اسبی در سیاتیک !
در موارد نادر، فتق دیسک‌های بین‌مهره‌ای می‌تواند با فشار بر روی اعصاب، عملکرد آنها را مختل کرده و به وجود سندرم دم اسبی منجر شود.
سندرم دم اسبی نتیجه فشار غیرطبیعی بر عصب‌ها در ناحیه پایینی کمر است. در صورت عدم رسیدگی مناسب و به موقع، این سندرم می‌تواند باعث ایجاد علائم جدی شود، از جمله بی‌اختیاری در ادرار و مدفوع، احساس درد در یک یا هر دو پا، بی‌حسی در یک یا هر دو پا، احساس ضعف که بلند شدن پس از نشستن را دشوار می‌کند، عدم تعادل به هنگام بلند شدن، و از دست رفتن حواس به شکل پیش‌رونده یا ناگهانی در نواحی مختلف از پایینی بدن.
هرگونه تجربه از این علائم نیازمند مشاوره و ارزیابی پزشکی فوری است. پزشک شما می‌تواند تشخیص دقیق بیاورد و برنامه درمانی مناسب را تدوین کند تا از پیشرفت این وضعیت جلوگیری شود.
تشخیص درد سیاتیک
بیماری سیاتیک در افراد مختلف، به تبع اختلاف در علل آن، ممکن است با علائم متفاوتی ظاهر شود. برای تشخیص این بیماری، پزشک از شما تاریخچه پزشکی جامعی می‌خواهد.
تاریخچه شامل جزئیاتی نظیر آسیب‌های اخیر، محل و شرایط شروع درد است. پزشک اطلاعاتی را نیاز دارد که ممکن است شامل زمان شروع درد، علل تشدید یا کاهش درد در طول روز، و نحوه برخورد با درد باشد.
مرحله بعدی معاینه بالینی است که شامل ارزیابی علائم فیزیکی شما از جمله قدرت عضلات و رفلکس‌ها می‌شود. پزشک ممکن است حرکاتی از شما بخواهد تا اثرات درد را بررسی کند.
برای افرادی که به مدت بیش از یک ماه به درد سیاتیک مبتلا هستند یا علائم شدیدتری دارند، پزشک ممکن است تست‌های تصویربرداری مانند MRI یا CT scan را درخواست کند. این تست‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا ناحیه‌های درگیر و علت اصلی درد را تشخیص دهد.
تست‌های عصبی نیز می‌توانند عملکرد عصب سیاتیک را ارزیابی کرده و ناهنجاری‌ها را شناسایی کنند. این تست‌ها معمولاً شامل بررسی پالس‌های عصبی و نقاط ضعف یا بی‌حسی در نواحی مختلف از پا می‌شوند.
با توجه به نتایج تست‌ها و تصویربرداری‌ها، پزشک می‌تواند تشخیص دقیق‌تری از بیماری سیاتیک بگذارد و برنامه درمانی مناسب را تدوین کند.
کدام یک از شیوه‌های تصویر برداری برای سیاتیک مناسب است؟
رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری جهت تشخیص سیاتیک و بررسی عوامل ایجادکننده آن، شامل تصویربرداری با اشعه X، MRI و CT اسکن می‌باشند. تصویربرداری معمولی با اشعه X به دلیل کمبود در ارائه جزئیات دقیق از آسیب عصب سیاتیک، معمولاً برای تشخیص این بیماری توصیه نمی‌شود.
آزمایش MRI با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی، قادر به تهیه تصاویر با جزئیات بسیار بالا از ناحیه پشت و کمر شما می‌باشد. این تصاویر به پزشک این امکان را می‌دهند که به طور دقیق‌تر از ساختارها و آسیب‌های موجود در ناحیه مورد نظر شما باخبر شود.
تست CT اسکن نیز با استفاده از تششعات X در تهیه تصاویر با کیفیت و دقت بالا مفید است. همچنین، پزشک ممکن است از تصویربرداری میلوگرام CT استفاده کند، که در این روش یک رنگ خاص به شکل نخاعی به شما تزریق می‌شود. این فناوری به پزشک این امکان را می‌دهد تا تصاویر بسیار واضح‌تر و با کیفیت بالاتری از نخاع و اعصاب شما را بدست آورد.
تصویربرداری متنوع این امکان را به پزشک می‌دهد تا با دقت بیشتری به تحلیل و تشخیص درستی از عوامل ایجادکننده درد سیاتیک بپردازد.
برای خرید کمربند طبی برای گودی کمر، می‌توانید به دسته مربوطه نیز مراجعه کنید.
راه‌های درمان بیماری سیاتیک
پس از تشخیص اولیه، پزشک ممکن است توصیه‌هایی برای درمان بیماری سیاتیک به شما ارائه دهد. تا حد امکان، شما باید فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهید. دراز کشیدن در تخت و خودداری از انجام فعالیت‌های بدنی ممکن است شرایط شما را وخیم‌تر کند.
در زیر، برخی از روش‌های خانگی رایج برای درمان این عارضه آورده شده‌اند:
استفاده از سرما
استفاده از کمپرس سرد یکی از روش‌های مؤثر در درمان درد سیاتیک است. برای اجرای این روش، کمپرس یخ را در یک حوله پیچیده و سپس آن را به مدت ۲۰ دقیقه به دفعات متعدد در روز، به خصوص در چند روز اول احساس درد شدید، روی ناحیه دردآور قرار دهید و نگه دارید. این اقدام باعث کاهش تورم و درد می‌شود، که بهبودی سریعتری در وضعیت سیاتیک را تسهیل می‌کند. توصیه می‌شود که قبل از اجرای هر گونه روش درمانی، با پزشک مشورت کنید.
استفاده از گرما
برای تسکین درد مرتبط با سیاتیک، می‌توانید از کمپرس گرما و یا بالشتک‌های حرارتی بهره ببرید.
در روزهای ابتدایی توصیه می‌شود از کمپرس یخ برای کاهش تورم استفاده کنید. پس از دو یا سه روز از شروع علائم، می‌توانید به بالشتک‌ها یا بسته‌های حرارتی متوجه شوید. در صورتی که درد ادامه دارد، ممکن است لازم باشد به تناوب از هر دو نوع (سرد و گرم) استفاده کنید. در هر صورت، توصیه می‌شود که با پزشک خود در مورد استفاده از این روش‌ها مشورت کنید.
انجام حرکات کششی
سعی کنید، روزانه به مدت چند دقیقه، حرکات کششی را زیر نظر یک کارشناس فیزیوتراپی انجام دهید.
ورزش
با انجام دادن منظم ورزش، بدن شما انروفین ترشح می‌کند که علاوه بر نشاط فراوان، موجب کاهش درد بدن نیز می‌شود.
جراحی
در زمانی که بیماری به گونه‌ای حاد باشد که در انجام فعالیت‌های روزانه، اختلال زیادی را نیز ایجاد کند، در این صورت، پزشکان ممکن است پیشنهاد عمل جراحی بدهند.
عمل جراحی برای درمان سیاتیک به دو صورت می‌باشد:
دیسککتومی: در این شیوه، قسمتی از دیسک بین مهر‌ه‌ای که عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده است، برش داده می‌شود.
میکرودیسککتومی : این عمل همان عمل دیککتومی می‌باشد اما فرقی که با این روش دارد، این است که پزشک برای انجام این عمل از میکروسکپ نیز استفاده می‌کند.
راه‌های پیشگیری از بیماری سیاتیک
ورزش مستمر
سعی کنید در 7 روز هفته، حداقل سه روز ورزش نیم ساعته داشته باشید.
اصول صحیح ایستادن و نشستن
حتماً اصول درست نشستن و ایستادن را یادگیرید و سعی کنید به آن عادت کنید تا به بیماری‌های ارتوپدی مبتلا نشوید.
در بلند کردن اجسام و حرکات خود دقت داشته باشید!
هنگام بلند کردن اجسام سنگین، لزوماً توجه داشته باشید که در صورتی که از توان بدنی شما خارج می‌باشد، دقت داشته باشید که حتماً از بلند کردن خودداری کنید اما در صورت داشتن توانایی، به شیوه درست و اصولی جسم مورد نظر را بلند کنید.
