علت خشکی زانو چیست؟

ابوالفضل اهل زاده
03 آبان 1403
26 مشاهده

سفتی و خشکی زانو از مشکلات شایع ارتوپدی است که می‌تواند تحرک و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این وضعیت می‌تواند به دلیل آسیب‌های مختلف، التهاب، یا حتی بیماری‌های مزمن مفصلی ایجاد شود. در این مقاله به بررسی علل سفتی زانو، روش‌های تشخیصی و درمان‌های ممکن برای این مشکل پرداخته می‌شود.

علل خشکی زانو

1. آسیب‌های مینیسک

مینیسک‌ها دو دیسک هلالی شکل در زانوی انسان هستند که نقش بالشتک را بین استخوان ران و ساق دارند. آسیب مینیسک به‌خصوص پارگی آن، یکی از شایع‌ترین علل خشکی زانو است. این آسیب می‌تواند در نتیجه پیچ‌خوردن یا چرخش شدید زانو هنگام فعالیت‌هایی مانند ورزش‌های سنگین رخ دهد. علائم شامل درد، تورم، قفل شدن زانو و محدودیت در حرکت است. اگر مینیسک پاره شود، ممکن است بیمار احساس سفتی و دشواری در خم کردن یا صاف کردن زانو داشته باشد.

2. آسیب‌های رباط

رباط‌های زانو (مانند ACL، PCL، LCL، و MCL) نقش پایداری زانو را ایفا می‌کنند. آسیب به این رباط‌ها معمولاً در نتیجه فشار زیاد، ضربه‌های ناگهانی یا حرکات پیچشی شدید ایجاد می‌شود. آسیب‌های رباطی می‌توانند منجر به التهاب و خونریزی در داخل مفصل شوند که این امر باعث سفتی و خشکی زانو می‌شود. آسیب به رباط صلیبی قدامی (ACL) از رایج‌ترین نوع آسیب‌های رباطی است و معمولاً در ورزش‌هایی مانند فوتبال و بسکتبال رخ می‌دهد.

3. شکستگی

شکستگی استخوان‌های زانو، به‌ویژه استخوان کشکک، تیبیا (استخوان ساق پا) یا فمور (استخوان ران) نیز می‌تواند منجر به خشکی زانو شود. شکستگی‌ها معمولاً به دنبال ضربات شدید، تصادف‌ها یا سقوط از ارتفاع اتفاق می‌افتند. پس از شکستگی، التهاب و خونریزی درون مفصل به‌وجود می‌آید که باعث تورم و سفتی می‌شود. برای بهبودی، بیمار معمولاً نیاز به گچ‌گیری یا حتی جراحی دارد.

4. تاندونیت

تاندونیت زانو به التهاب تاندون‌ها، معمولاً تاندون پاتلار (کشکک) گفته می‌شود. این مشکل ناشی از استفاده بیش‌ازحد از تاندون‌ها در فعالیت‌های ورزشی یا شغلی است. این وضعیت باعث درد و تورم در زانو شده و ممکن است حرکت زانو محدود شود. ورزشکارانی که حرکات پرشی و دویدن‌های مکرر دارند، بیشتر در معرض این آسیب هستند. سفتی ناشی از تاندونیت می‌تواند مانع از انجام فعالیت‌های روزمره و ورزشی شود.

5. آرتریت زانو

آرتریت، التهاب مفصل است و می‌تواند در زانو به‌صورت آرتروز (استئوآرتریت) یا آرتریت روماتوئید ظاهر شود. استئوآرتریت زانو ناشی از تخریب غضروف مفصل است و به‌مرور زمان موجب سفتی و خشکی زانو می‌شود، به‌ویژه در هنگام بیدار شدن صبحگاهی یا پس از نشستن طولانی‌مدت. آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب مزمن در مفاصل می‌شود و علائمی مشابه با استئوآرتریت دارد اما به‌طور کلی شدت بیشتری دارد.

6. بورسیت زانو

بورس‌ها کیسه‌های کوچک پر از مایعی هستند که بین عضلات، تاندون‌ها و استخوان‌ها قرار گرفته و از اصطکاک میان آن‌ها جلوگیری می‌کنند. بورسیت زمانی رخ می‌دهد که این کیسه‌ها ملتهب شوند. بورسیت زانو می‌تواند در اثر فشارهای مکرر یا آسیب‌های ناگهانی ایجاد شود. علائم بورسیت شامل تورم، درد، و خشکی زانو است که معمولاً هنگام حرکت یا خم کردن زانو تشدید می‌شود. فشار بیش‌ازحد روی زانوها، به‌خصوص در فعالیت‌هایی مانند زانو زدن طولانی‌مدت، می‌تواند باعث ایجاد این التهاب شود.

7. نقرس زانو

نقرس یک نوع آرتریت است که به دلیل تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل ایجاد می‌شود. نقرس زانو می‌تواند منجر به التهاب شدید و حملات دردناک ناگهانی شود. این حملات معمولاً با تورم و قرمزی همراه است و موجب خشکی و محدودیت در حرکت زانو می‌گردد. نقرس معمولاً به دلیل رژیم غذایی غنی از پروتئین و اسیدهای اوریک ایجاد می‌شود و می‌تواند به‌طور متناوب علائم ایجاد کند.

علائم خشکی و سفتی زانو

خشکی و سفتی مفصل زانو علائمی دارد که ممکن است در ابتدا خفیف باشند، اما در صورت تشدید، به نشانه‌هایی از آسیب جدی در زانو تبدیل شوند. این علائم شامل موارد زیر هستند:

علائم شایع خشکی زانو:

درد شدید و کنترل‌ناپذیر: زانوی خشک معمولاً با درد آزاردهنده همراه است که با حرکت تشدید می‌شود.
ورم زانو: تورم در ناحیه زانو یکی از علائم اصلی خشکی مفصل است.
جمع شدن مایع در مفصل: در برخی موارد، مایع درون مفصل جمع شده و باعث احساس سنگینی و محدودیت حرکت می‌شود.
احساس گرمی و قرمزی: در صورت لمس زانو، گرمی و قرمزی اطراف مفصل ممکن است حس شود، که نشان‌دهنده التهاب است.
صداهای مختلف هنگام حرکت: شنیدن صدای تق تق یا خش‌خش هنگام حرکت دادن زانو نیز از علائم سفتی مفصل است.

علائم جدی که نیاز به پیگیری دارند:

تغییر شکل مفصل زانو: تغییر شکل یا بدفرمی در زانو می‌تواند نشانه آسیب جدی باشد.
عدم تحمل وزن بدن: ناتوانی در تحمل وزن بر روی زانو به‌ویژه هنگام راه رفتن از نشانه‌های مهم آسیب جدی است.
احساس بی‌ثباتی زانو: بی‌ثباتی یا حس لقی زانو هنگام حرکت می‌تواند خطرناک باشد.
صداهای غیرطبیعی هنگام حرکت: اگر زانو هنگام حرکت صداهای غیرمعمول تولید کند، ممکن است به آسیب‌های جدی مانند پارگی رباط یا منیسک مرتبط باشد.

این علائم می‌توانند نشانه‌های اولیه مشکلات زانو باشند که باید به‌موقع تشخیص و درمان شوند.

درمان خشکی زانو

خشکی و سفت شدن زانو را می‌توان به دو روش کلی، درمان خانگی و درمان پزشکی، کنترل کرد. هر روش بسته به شدت علائم و وضعیت فرد، متفاوت است. در ادامه به بررسی هر کدام از این روش‌ها می‌پردازیم.

درمان خانگی خشکی زانو

در مراحل اولیه خشکی زانو، تغییرات ساده در سبک زندگی می‌تواند به تسکین علائم کمک کند:

استراحت دادن به زانوفشار زیاد به زانوی آسیب‌دیده می‌تواند علائم خشکی و درد را تشدید کند. به همین دلیل استراحت کافی و محدود کردن ایستادن یا حرکت طولانی مدت بر روی زانو ضروری است. استفاده از عصا یا ابزارهای کمکی دیگر می‌تواند فشار را از روی زانو بردارد.
استفاده از یخاستفاده منظم از یخ به مدت 15 دقیقه روی زانو، می‌تواند ورم و التهاب را کاهش دهد. این کار باعث تسکین درد و کاهش سفتی مفصل می‌شود. همچنین غوطه‌ور کردن زانو در آب یخ نیز مؤثر است.
فشرده‌سازی زانوبستن زانو با یک باند کشی یا بریس می‌تواند از حرکات غیرضروری جلوگیری کرده و به کاهش تورم و خشکی زانو کمک کند. این فشرده‌سازی باعث حمایت از مفصل زانو و کاهش التهاب می‌شود.
بالا نگه داشتن پاقرار دادن زانو در سطحی بالاتر از قلب به کاهش ورم و کبودی کمک کرده و به تسکین خشکی زانو کمک می‌کند. این کار به تخلیه مایعات اضافی از ناحیه زانو کمک می‌کند.
حرکت مداومبی‌تحرکی طولانی مدت یکی از عوامل خشکی زانو است. بنابراین بهتر است هر 30 دقیقه یک‌بار از جای خود بلند شده و کمی حرکت کنید. این کار جریان خون را بهبود بخشیده و از سفت شدن مفصل جلوگیری می‌کند.
ورزش‌های ملایمتمرینات سبک مانند یوگا یا پیاده‌روی ملایم می‌تواند به کاهش خشکی زانو کمک کند. این ورزش‌ها نه تنها انعطاف‌پذیری زانو را بهبود می‌بخشند بلکه از تحلیل عضلات اطراف زانو نیز جلوگیری می‌کنند.

درمان پزشکی خشکی زانو

در صورتی که درمان‌های خانگی مؤثر نباشند و خشکی زانو به مرور زمان تشدید شود، لازم است به روش‌های درمانی پزشکی روی آورید:

کورتیکواستروئیدها این داروها به‌منظور کاهش التهاب و درد شدید استفاده می‌شوند. کورتیکواستروئیدها معمولاً به‌صورت تزریقی تجویز می‌شوند و ورم و درد زانو را به‌طور موقت تسکین می‌دهند.
مسکن‌ها و روان‌کننده‌ها داروهای مسکن مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند. همچنین در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای روان‌کننده را برای بهبود حرکت مفصل تجویز کند.
درمان‌های ضد روماتوئید اگر خشکی زانو به دلیل آرتریت روماتوئید باشد، از داروهای ضد روماتوئید برای کنترل و کند کردن پیشرفت بیماری استفاده می‌شود. این داروها به کاهش التهاب مزمن مفاصل کمک می‌کنند.
فیزیوتراپی فیزیوتراپی با تمرینات خاصی که به تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی کمک می‌کند، از بهترین درمان‌های غیرتهاجمی است. این تمرینات فشار وارده بر مفصل را کاهش داده و به بهبود عملکرد زانو کمک می‌کنند.
جراحی در موارد پیشرفته که هیچ‌کدام از روش‌های درمانی کارساز نباشد، جراحی ضرورت پیدا می‌کند. جراحی ممکن است شامل ترمیم یا تعویض مفصل زانو باشد. این روش به‌خصوص برای بیمارانی که خشکی زانو به دلیل آرتروز شدید یا آسیب‌های جدی است، مناسب است.

درمان خشکی زانو با ورزش

ورزش یکی از روش‌های مؤثر در کاهش خشکی و سفتی زانو است. انجام تمرینات تقویتی، حرکتی، هوازی و تعادلی می‌تواند به بهبود دامنه حرکتی مفصل و جلوگیری از تشدید خشکی کمک کند. این تمرینات به تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود انعطاف‌پذیری آن کمک کرده و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کنند.

در ادامه با چند ورزش مفید برای درمان خشکی زانو آشنا می‌شوید:

1. نیمه اسکوات

نیمه اسکوات به تقویت عضلات چهار سر ران و همسترینگ که حمایت کننده اصلی مفصل زانو هستند، کمک می‌کند. این تمرین فشار کمتری نسبت به اسکوات کامل بر زانو وارد می‌کند، بنابراین برای جلوگیری از سفتی زانو مناسب است.

نحوه انجام: